Linux Jargonu Hakkında Teknik Kılavuz
Linux, birçok kullanıcı için başlangıçta karmaşık gelebilir, çünkü birçok terim diğer işletim sistemlerinde karşılaşılmayan teknik terimler içerir. Bu kılavuz, Linux dünyasında yaygın olarak kullanılan bazı önemli terimleri açıklamayı amaçlamaktadır.
1. Kernel (Çekirdek)
Kernel, bir işletim sisteminin donanım ve yazılım ile doğrudan iletişim kurmasını sağlayan en temel bileşenidir. Linux, aslında sadece bir kerneldir. Windows, Windows NT kernelini kullanırken, macOS ise XNU kernelini kullanır.
2. Distro (Dağıtım)
Bir Linux dağıtımı (distro), Linux çekirdeği üzerine inşa edilmiş, farklı bileşenler içeren ve tamamlanmış bir işletim sistemi paketidir. Örnekler arasında Ubuntu, Fedora, Arch Linux ve Linux Mint bulunur.
3. Dual Booting (Çift Önyükleme)
Bir bilgisayarda iki işletim sistemini bir arada kullanma yöntemidir. Kullanıcı, her açılışta hangi işletim sistemini kullanacağını seçebilir.
4. GRUB (GRand Unified Bootloader)
Linux’un en yaygın kullanılan önyükleyicisidir. Bilgisayar açıldığında, işletim sistemini yükleyen yazılımdır.
5. Desktop Environment (Masaüstü Ortamı)
Kullanıcının grafik arayüz (GUI) ile etkileşime girmesini sağlayan bileşenler topluluğudur. Popüler masaüstü ortamları arasında GNOME ve KDE Plasma yer alır.
6. Display Server (Görüntü Sunucusu)
GUI işlemlerinin gerçekleşmesini sağlayan temel bileşendir. X11 ve Wayland, yaygın kullanılan görüntü sunucularıdır.
7. Display Manager (Giriş Yöneticisi)
Kullanıcının oturum açmasını sağlayan programdır. Popüler giriş yöneticileri arasında GDM, LightDM ve SDDM bulunur.
8. GNOME Shell
GNOME masaüstü ortamının ana kullanıcı arayüzüdür. Pencere yönetimi, bildirimler ve uygulama başlatma gibi işlevleri yönetir.
9. Terminal Emulator (Terminal Öykünücüsü)
Kullanıcıların komut satırında komut girmesine olanak tanıyan yazılımdır. Windows’taki Komut İstemi veya PowerShell’e benzer.
10. Sudo
Linux’ta bir komutu yönetici yetkileriyle çalıştırmayı sağlayan komuttur.
11. Package Manager (Paket Yöneticisi)
Linux’ta yazılım yüklemek, kaldırmak veya güncellemek için kullanılan araçtır. Örnekler: APT, DNF, Pacman.
12. End of Life (EOL - Ömrün Sonu)
Bir yazılım veya işletim sisteminin güncelleme desteğinin sona erdiği tarih.
13. LTS ve Non-LTS Sürümler
LTS (Uzun Süreli Destek) sürümleri, uzun vadeli güncellemeler sunarken, Non-LTS sürümleri daha kısa süreli güncelleme alır.
14. Point ve Rolling Release
Point Release, belirli aralıklarla güncellenen sürümleri ifade eder. Rolling Release, sürekli güncellenen bir modeldir (Örn: Arch Linux).
15. Snap, Flatpak ve AppImage
Bu üçü, farklı Linux dağıtımları için çapraz uyumluluk sağlayan paketleme formatlarıdır.
16. Tiling Window Manager
Pencereleri döşeme düzeninde organize eden bir pencere yöneticisidir. Örnekler: i3, AwesomeWM.
17. Upstream ve Downstream
Upstream, bir yazılımın orijinal geliştirme sürecini ifade ederken, Downstream, bu yazılımı temel alarak geliştirme yapan tarafları ifade eder.
18. Daemon
Arka planda çalışan ve belirli hizmetleri yöneten sistem süreçleridir.
19. TTY (Teletype Terminal)
Linux’ta fiziksel veya sanal terminalleri ifade eden bir kavramdır.
20. Immutable Distro (Değiştirilemez Dağıtım)
Sistem dosyaları değiştirilemeyecek şekilde yapılandırılmış Linux dağıtımlarıdır. Daha güvenli ve stabil bir ortam sunarlar.
21. Super Key
Linux’ta “Super Key”, Windows tuşuna karşılık gelir ve birçok klavye kısayolu ile kullanılabilir.
Sonuç
Linux dünyasına adım atanlar için bu terimleri bilmek, forumlarda ve teknik belgelerde karşılaşılan kavramları anlamayı kolaylaştırır.